Erfgoeddrager: Jesaja

‘Als ik Trump of Putin zie in het nieuws, denk ik aan oorlog en denk ik: dat nooit meer!’

Jesaja en Benjamin wonen in Slotervaart, net als Joop en Henny Bongers. De jongens wandelen, klimmen, stoeien en rennen zich vanaf hun school aan het Rembrandtpark een weg naar het huis van de familie Bongers. Tijdens de oorlog woonden Henny en Joop een paar huizen van elkaar vandaan aan het Columbusplein in Oud-West.

Hoe begon voor u de oorlog?
‘Ik was vier en ik moest naar de kleuterschool, maar ik wilde niet. Want midden op ons plein, het Columbusplein waar we vaak speelden, daar stonden in een grote kring allemaal jongens van 17/18 jaar. Ze droegen een bruine broek en een bruin overhemd en hadden een geweer over de schouder hangen. Later hoorde ik dat dit de Hitlerjugend was, de jongerenafdeling van de Nazipartij. Mijn grote neef was die dag bij ons. Hij zag de jongens het eerst. Het werd ineens heel stil op het plein. Toen was er een fluitsignaal en gingen alle geweren omhoog, waarop mijn neef riep “ga snel weg bij dat raam voordat er ongelukken gebeuren”. Hij maakte een grote stap naar achteren – bovenop mijn trein! Ik was dol op mijn trein en nu was die stuk. Dat vond ik heel erg. Maar er zou nog veel meer stuk gaan in de oorlog. Dat wist ik toen natuurlijk nog niet.’

Wat is het ergste dat u heeft meegemaakt tijdens de oorlog?
‘De honger en de kou. Vooral aan het einde van de oorlog, tijdens de laatste winter – de hongerwinter. Eerst werd Limburg bevrijd, toen Brabant. Wij dachten allemaal dat die oorlog snel afgelopen was, maar we moesten nog tot mei wachten. Tot die tijd was het moeilijk om aan eten te komen. Mijn moeder ging voor ons op snor, op zoek naar eten. Dat deed zij in de stad en in de polder – in Slotervaart stonden toen nog geen huizen maar wel boerderijen. Die hadden soms een appel of wat melk over voor ons. In de stad kende mijn moeder de kaasboer. Op een dag heeft mijn moeder een hele dag voor de winkel in de rij gestaan voor een stukje kaas. ‘s Avonds hebben we die toen in kleine stukjes gesneden en mochten we allemaal om de beurt er wat van eten. Dat was feest! Ook mijn zus hielp mee om eten te zoeken. Zij ging met haar vriendinnen bij boeren langs op zoek naar stukken aar die van de steel gevallen waren. Dit koren maalden we in de koffiemolen. Mijn moeder wist daar dan op een hele ingewikkelde manier nog een broodje van te bakken. Dat deed ze op het fornuis dat werkte op olie.
Om het warm te krijgen in huis stookten we kolen in de kolenkachel. Maar omdat er geen kolen meer waren in de oorlog, moesten we wat anders verzinnen. Op het Columbusplein hadden we vier hele grote populieren. Prachtige bomen. Binnen korte tijd waren al die bomen gekapt en opgebrand, die gingen allemaal de kachel in.’

Hoe weet je of je iets goed of fout doet in de oorlog?
‘In oorlogstijd is het lastig te beoordelen, of je iets fout of goed doet. Mijn vader bleef het werk doen dat hij voor de oorlog al deed, hij werkte in de Fordfabriek in Amsterdam. Alleen was er door de oorlog nu een andere directeur, een Nazi Duitser. Hij gaf mijn vader de keus: hij kon zijn oude baan blijven doen bij Ford of naar Duitsland getransporteerd worden om daar te gaan werken, ver weg van zijn familie. Hij koos ervoor om bij zijn gezin te blijven. Is dat fout? Omdat we geen olie meer hadden om op te koken, nam mijn vader wel eens een kannetje olie mee uit de fabriek. Hierdoor kon ons gezin weer eten koken. Is dat stelen? Ja, eigenlijk wel. Maar is dat fout? Op een dag zag ik Duitse soldaten uit een vrachtwagen stappen met een mand vol broden. Er vielen twee broden op de grond. Toen heb ik snel die broden opgepakt. Een van de soldaten zag het en die knikte naar me, zo van “neem maar mee”. Maar ik had ze wel gestolen. Mijn familie had immers honger. Is dat dan fout?’

             

Contact


Heb je een vraag aan ons? Wilt u meedoen als verteller, als basisschool, of een bijdrage leveren door een interview te begeleiden? Neem contact op, we helpen graag verder.

Christine: +31 6 816 834 18

NL41 TRIO 0254 753892